In 2019 en 2020 viert Limburg dat het 75 jaar geleden is bevrijd. Wat betekent vrijheid voor jongeren van nu? De tweede wereldoorlog is voor hen vaak abstract ver weg maar ook nu zijn er conflicten en vluchtelingen en los daarvan: vrijheid of een gebrek daaraan kan ook thuis en op school ervaren worden. Daarom denken we in Limburg en de grensregio’s met het project ‘Vrij Zijn’ met leerlingen uit het voortgezet onderwijs na over de waarde van vrijheid en de eigen verantwoordelijkheid.
Een onderdeel van het project ‘Vrij Zijn’ is een interdisciplinair kunstproject. Aan de leerlingen wordt allereerst gevraagd na te denken over vrijheid: Wat betekent ‘vrij zijn’ voor jou eigenlijk? Hoe zou je het vinden als er overal op de wereld vrede/vrijheid was? Denk je dat dat haalbaar is? Waarom wel of niet? Is vrijheid altijd goed? Kun je voorbeelden geven wanneer vrijheid niet of juist wel goed is? Kun je vertellen over een moment waarop je je écht vrij voelde? En over een moment waarop je je beslist niét vrij voelde? Vanuit het open brainstormen over het begrip ‘vrijheid’, worden de opdrachten uitgelegd, waarna de jongeren aan de slag gaan met het verbeelden van hun visie en/of gevoel.
Als basis worden latten van 15 x100 cm gemaakt, waarop leerlingen aan de voorkant een gekleurde ‘streepjescode’ schilderen. Deze kleurcodes geven aan op welk gebied zij zich persoonlijk onveilig voelen. Er zijn acht kleuren, die elk staan voor een vorm van onveiligheid: racisme, politieke onveiligheid, homofobie, huiselijk geweld. Jongeren geven op de lat aan welke kleuren op hen van toepassing zijn. De hoeveelheid van elke gebruikte kleur geeft aan in welke mate de leerling een bepaalde onvrijheid ervaart. Op de achterkant van elke lat wordt met een stift of marker geschreven wie er -volgens de groep of persoon die de lat beschilderd heeft- een monument verdient. Naast deze monumentjes worden stop motions filmpjes gemaakt over vrijheid.
Gesprekken
Tijdens het project praten leerlingen met elkaar maar ook oudere ervaringsdeskundigen over vrijheid, veiligheid, verschillen en overeenkomsten. Tijdens een workshop stop motion vertelt Matias, die nog niet zo heel lang geleden uit Zuid-Afrika naar Nederland verhuisde, over wat hij in eerste instantie als vrijheid ervoer in Nederland. Bijvoorbeeld het feit dat iedereen hier tegen een betrekkelijk kleine vergoeding hoge kwaliteit onderwijs kan genieten, ongeacht afkomst of achtergrond. Hoe verbaasd hij is als een klasgenoot zegt ‘wel twintig minuten’ onder de douche te hebben gestaan. En last but not least: Matias kan hier ’s avonds in het donker gewoon de straat op, wat in Zuid-Afrika ondenkbaar of toch minstens levensgevaarlijk was.
Nu zit Matias in een doodgewone klas op een doodgewone school in Nederland, tussen doodgewone kinderen die eerder zullen mopperen op school dan er blij mee zijn. Voor Matias zijn al die doodgewone dingen nog elke dag een luxe. Tijdens het gesprek met hem over zijn ervaringen, kijken anderen regelmatig op van hun werk. Ook hier is het project voor bedoeld: als je werkelijk luistert naar elkaar en bereid bent elkaars perspectief te zien, worden andermans verhalen een spiegel waarmee je je voordeel kunt doen als mens.
Kunstwerk
Van alle losse werken wordt een monument gebouwd. Een installatie waarin de Stop Motion filmpjes werken met Augmented Reality: zodra je erlangs loopt en je telefoon op een scherm richt, gaat de video lopen. Om de vorm van het monument te bepalen, maken leerlingen worden op elke school ook maquettes van ijslolly-stokjes. Leerlingen denken na over symbolische vormen om ‘Vrijheid’ te laten zien; zo bedacht een groep bijvoorbeeld een brug als symbool om elkaar tegemoet te komen.
Uit alle maquettes wordt een model gekozen om in het groot te bouwen. Op 4 mei wordt deze installatie, samengesteld uit de inspanningen van alle deelnemende leerlingen uit Limburg en Duitsland, live gebouwd en getoond.
Het hele proces wordt vastgelegd. Bekijk de padlet voor een sneak preview van het werk-in-wording.
Vrij Zijn
In 10 dorpen en steden worden, op de dag dat die stad/dat dorp 75 jaar geleden bevrijd is, activiteiten georganiseerd. Op 12 september 2019 is de viering gestart in Mesch en vanaf dat moment wordt de bevrijdingsroute door Limburg gevolgd. Naast het interdisciplinaire kunstproject bestaan de activiteiten uit een theaterstuk voor en door leerlingen, debatrondes en gesprekken met ervaringsdeskundigen. Op 4 mei 2020 vindt de eindmanifestatie plaats.
